17e-eeuws grachtenpand
Transformatie van 17e eeuws grachtenpand naar comfortabel familiehuis
Burgy Bouwbedrijf transformeerde een grachtenpand in Leiden met een zomerhuis en een achterhuis tot een comfortabel familiehuis met drie appartementen. Een restauratie met vele interessante aspecten, zoals het herstel van een bijzondere trap met hartjes, een oplossing voor vochtproblemen in historische kelders en de bouw van een nieuw achterhuis.
Er waren heel wat herstelwerkzaamheden uit te voeren en ingrepen te doen om het pand te verduurzamen en aan te passen aan de huidige comfortwensen mét behoud van de cultuurhistorische waarden. Bij de transformatie tot comfortabel woonhuis zijn alle facetten van het pand aangepakt om er een heerlijk, duurzaam woonhuis van te maken. Uitvoerder Rian, voorman Nick, timmerlieden Jilles, Arjan, Auke, Ayoub (leerling) en metselaar Fred voerden de restauratie voortvarend uit.
Wat zit waar?
Het huis heeft een unieke indeling, iets waar de opdrachtgevers als een blok voor vielen. Er is een voorhuis en een achterhuis. Tot zover niet verrassend. Het unieke zit in de prachtige gang die voor- en achterhuis met elkaar verbindt en de ruimtes met een keuken en een studeerkamer die grenzen aan deze gang. Dit deel van het huis wordt het zomerhuis genoemd. De keuken krijgt daglicht via ramen naar de gang, maar ook via een schuine dakopbouw. Het zomerhuis heeft onder een zadeldak ook nog een verdieping, die te bereiken is via een 18e-eeuwse trap, waarvan de stootborgen zijn gedecoreerd met uitgesneden hartjes en vierpassen.
Technische staat
Veel historische elementen zijn behouden, maar de technische staat van het pand was slecht. Er waren lekkages met als gevolg houtrot en sommige funderingen bleken niet goed of zelfs afwezig. Door trillingen en veranderende grondwaterstanden is het pand gedurende honderden jaren met enkele centimeters per eeuw scheefgezakt. In totaal troffen we een verschil aan van 17 centimeter van de ene kant naar de andere kant! De fundering is versterkt om verdere verzakking te voorkomen, maar het pand is niet ‘recht’ gezet. De vloeren zijn grotendeels uitgevlakt tot een aanvaardbaar niveau. Het blijft toch een eeuwenoud monument.
Familiehuis
De opdrachtgevers wilden een familiehuis creëren waar familie en vrienden altijd terecht kunnen voor een logeerpartij of voor langere tijd als dat nodig is. Het pand kreeg daarom op iedere verdieping een eigen keuken en badkamer. Daarom is de indeling van het pand aangepast met respect voor de kenmerken van de historische indeling van het huis.
Binnenstedelijk restaureren
Restaureren in een historische binnenstad gaat gepaard met specifieke uitdagingen, zoals ‘waar laten we de bouwkeet?’. Bij dit grachtenpand, ingeklemd tussen eeuwenoude bebouwing, bleek de bouwkeet precies in de tuin te passen. Het was een spektakel toen de bouwkeet over de monumentale daken zweefde, maar het was een perfecte oplossing. Er worden geen parkeerplaatsen bezet gehouden en de bouwkeet is lekker dichtbij.
Verduurzaming raakt vele aspecten
Isolatie en leidingen
Het grachtenpand is verduurzaamd. De voor- en achtergevels en de zijgevels zijn voorzien van voorzetwanden. Om de voorzetwanden te kunnen plaatsen zijn alle aanwezige historische lambriseringen uitgenomen. De gevels worden geïsoleerd met prettig verwerkbaar isolatiemateriaal van Knauf Insulation en Kingspan isolatie.
Het plaatsen van de voorzetwanden maakt het ook mogelijk de vier kilometer elektrabuis voor de technische snufjes in het huis weg te werken. Bij de binnenmuren worden de leidingen in de wanden geplaatst. Tussen de vloeren wordt ook isolatiemateriaal geplaatst, onder andere om geluidshinder tussen de verdiepingen te verminderen. De betonvloer op de begane grond is verwijderd en opnieuw, maar dan geïsoleerd aangebracht.
Maatvoering historische betimmeringen
De historische betimmeringen zijn voor het plaatsen van de voorzetwanden gedemonteerd en tijdelijk opgeslagen in onze timmerfabriek. Na de isolatie van de gevels en plafonds zijn de eerder uitgenomen historische interieuronderdelen teruggeplaatst. De maatvoering moet worden aangepast omdat de maten van de ruimtes door de voorzetwanden kleiner zijn geworden.
Monumentenglas
De ramen en kozijnen zijn deels hersteld en deels vervangen ‘naar bestaand’. In alle ramen is monumentenglas geplaatst. Dit is dun genoeg om in de historische sponningen te passen. Zo blijft het historisch beeld behouden.
Duurzame verwarming
Voor een comfortabel en duurzaam binnenklimaat is het pand voorzien van vloerverwarming op alle verdiepingen, een elektrische cv-installatie en een hybride warmtepomp.
Gevelherstel
De voorgevel is vanaf de eerste verdieping in twee fases opnieuw opgemetseld. Dit was nodig omdat de gevel vanaf de tweede verdieping uitbuikte, een gevaarlijke situatie. Bij de herstelwerkzaamheden is de gevel afgebroken tot aan de onderkant van de onderdorpel van de ramen van de eerste verdieping. Daarna is de gevel over twee verdiepingen opnieuw opgemetseld. De achtergevel is opnieuw gevoegd en de loodaansluitingen van de daken zijn nagelopen. Ook is de schoorsteen opnieuw opgemetseld.
Spiltrap
In het centrale trappenhuis zit nog een 17e-eeuwse, eiken spiltrap. Iedere verdieping heeft vanaf dit centrale trappenhuis een eigen toegang. Om hoogte te winnen is de spiltrap naar de zolderverdieping een trede hoger geplaatst, onderaan is een trede bij gemaakt. De 17e-eeuwse spiltrap is gerestaureerd en deels vervangen.
Het nieuwe, modern vormgegeven deel is uitgevoerd in staal, glas en eiken. Het heeft heel wat denk- en ontwerpwerk gevraagd om dit voor elkaar te krijgen. De ombouw van het trappenhuis is opgetrokken uit houten delen die elders uit het huis gehaald zijn. Wat de vaklieden tekort kwamen, is aangevuld met nieuwe delen.
Achterhuis
Het achterhuis was er het slechtst aan toe. Een fundering ontbrak, dus deze is allereerst nieuw gestort. Het maken van de prachtige houten kapconstructie was een mooi timmerproject voor onze timmerlieden.
In het achterhuis zijn de badkamer en een slaapkamer met een open kapconstructie gesitueerd. Op de zolder boven de badkamer zijn de technische installaties geplaatst. De uitdaging was hier om een badkamer te maken met rechte wanden en rechte hoeken. De buitenwanden van het nieuwe achterhuis volgen namelijk de lijnen van de omliggende, historische bebouwing en die zijn scheef.
Kelders
Onder het zomerhuis bevinden zich een gewone kelder en een waterkelder. In de gewelfde kelder is het metselwerk kaalgehakt. In het eeuwenoude metselwerk zit veel vocht en zout. Dit is er niet helemaal uit te krijgen. Om zoutuitbloei in de toekomst te voorkomen hebben we samen met stukadoor Monks een oplossing bedacht met een waterdichtmembraan tussen het kale metselwerk en het stucsysteem. Onder het toilet naast de keuken is een historische, gemetselde waterkelder gevonden. Deze is door de gemeente gedocumenteerd en daarna afgedekt.
De restauratie is voltooid. De bewoners kunnen genieten van hun fantastische, historische woonhuis.
PARTNERS
- Loodgieter: Bernard Schulte BV
- Elektrotechniek: Electrocel BV
- Stucwerk: Monks Stukadoors
- Glas en schilderwerk: Van Kesteren
- Voegwerk voorgevel: Ravesteyn Gevelonderhoud
- Spiltrap: Smederij Meerkerk
Lees ook:
Yme Pasma: “Combinatie restauratiekennis en zakelijkheid heel fijn”
Informatie voor woonhuiseigenaren:
Particuliere historische woonhuizen
Subsidies en vergunningen beschermde monumenten
Waar moet u op letten bij verduurzaming van erfgoed?
Ben je enthousiast geworden?
Bekijk dan hier de mogelijkheden voor een leerwerkplek, een stageplaats of een baan bij Burgy Bouwbedrijf: Werken en leren.
