Kasteel De Haar (diverse onderdelen)
Vijf jaar lang restaureerde Burgy Bouwbedrijf het grootste kasteel van Nederland, Kasteel de Haar in Haarzuilens, eerst het Châtelet, koetshuis, het stalplein en de Franse poort, daarna het interieur van het hoofdgebouw. Torentjes, leien daken, natuurstenen trappen, metsel- en voegwerk, installaties, compo-plafonds, mozaïekvloeren, decoratief schilderwerk, alle denkbare materialen en disciplines kwamen langs bij dit grootscheepse restauratieproject, waarbij zowel het exterieur als het interieur werden hersteld. Al die tijd bleef het kasteel, te bezoeken als museum, open. De looproutes slingerden zich rond de werkzaamheden. Zo konden bezoekers zich vergapen aan het glorieuze kasteel, gebouwd in opdracht van Étienne van Zuylen van Nijevelt de Haar en zijn echtgenote Hélène Rothschild en kregen af en toe een kijkje op de restauratiewerkzaamheden.
De bouw van Kasteel de Haar, op de ruïnes van een oud slot, duurde 20 jaar, van 1892 tot en met 1912. Het kasteel en de bijgebouwen zijn in neogotische stijl ontworpen door Pierre Cuypers, die o.a. ook het Rijksmuseum en het Centraal Station van Amsterdam ontwierp. Hoewel Étienne van Zuylen van Nijevelt de Haar en Hélène Rothschild nooit van plan waren permanent in het kasteel te gaan wonen, werd het toch uitgerust met alle denkbare technische installaties en het comfort van eind 19e, begin 20e eeuw. Sinds 2000 is het kasteel eigendom van de Stichting Kasteel De Haar. De familie Van Zuylen van Nijevelt van De Haar woont in de maand september zelf op De Haar, de rest van het jaar zijn kasteel en tuinen open voor publiek.
Centimeter voor centimeter
Kasteel de Haar is rijk aan betimmeringen. Al het houtwerk is minutieus nagelopen en alle beschadigingen zijn stuk voor stuk gerepareerd. Kleine gaatjes worden met op kleur gebrachte stopwas dicht gezet. Grotere beschadigingen worden uitgehakt en dicht gemaakt met een nieuw blokje hout. Schroefkoppen worden weggewerkt met zogenoemde proppen (taps toelopende, ronde stukjes hout). Tot slot worden alle reparaties netjes op kleur gebracht. Dit werk is timmerman Maikels lust en leven. Lees zijn interview.
Zwam! Wat nu?
In de bibliotheek is, voor het aanbrengen van nieuwe installaties, de gehele lambrisering gedemonteerd. Daarbij werd zwam aangetroffen, een onaangename verrassing. De wand achter de lambrisering is schoongemaakt en behandeld tegen zwam. De aangetaste delen van het kozijn zijn vervangen. Zwam blijft leven. Als er later weer vocht bij komt, gaat hij weer woekeren. Het is dus zaak de lambrisering goed droog te houden.
Compo-plafond
In gastenkamer nummer 7 zit een zogenoemd compo-plafond. Door krimp zijn stukjes van de composiet (compo) ornamenten losgekomen van hun papieren drager. Veel stukjes konden worden teruggeplaatst, andere (delen van) ornamenten zijn opnieuw in mallen gegoten en verlijmd op het plafond.
Strak wit of fraai gesjabloneerd?
Er zijn tijden geweest dat de decoratieve schilderingen minder in de smaak vielen en wit gesausd werden. In een van de badkamers is een deel van het originele sjabloneerwerk ontdaan van de laag witte verf. Voor de overige wanden is het motief opnieuw aangebracht. Hiervoor maakte de decoratieschilder een nieuw, plastic sjabloon op basis van het originele exemplaar van papier met lak, dat in de rijke archieven van het Cuypershuis in Roermond is bewaard. Overigens zijn in Kasteel de Haar een heleboel bijzondere badkamers te bewonderen.
Vloeren en radiatoren in tenten
De herstelwerkzaamheden aan de marmeren vloer in de ‘main hall’ vinden plaats in een zogenaamde stoftent zodat niet alles vies wordt van ronddwarrelend stof bij het verwerken van het witte en zwarte marmer. De marmeren vloer wordt omzoomd door mozaïek. Een deel daarvan ligt los. Via pvc-pijpjes wordt bindmiddel aangebracht, zodat de steentjes weer vast liggen. Ook in de verschillende kamers werden spuittenten gebouwd om radiatoren zonder verfspetters op het interieur te kunnen spuiten.
Lekker shoppen in de nieuwe winkel
De prachtige nieuwe winkel van Kasteel de Haar heeft een logische plek gekregen in het souterrain van het kasteel, het eindpunt van de rondleidingen. Ook is er een extra toiletgroep geplaatst en een eigentijdse horecakeuken. Het souterrain met slagerij, keuken, pannenkoekenkamer voor de kinderen en bloemenkelder was al aangepakt. De ruimte waar nu de winkel is, stond leeg.
In de Telegraaf komt projectleider Lucas aan het woord over deze bijzondere restauratie:
Kasteel de Haar na 19 jaar klaar, De Telegraaf, 2 april 2020.
Ben je enthousiast geworden?
Bekijk dan hier de mogelijkheden voor een leerwerkplek, een stageplaats of een baan bij Burgy Bouwbedrijf: Werken en leren.
Restauratie van het Châtelet
Het Châtelet ofwel het poortkasteel werd ontworpen door Jos Cuypers, compagnon en zoon van Pierre Cuypers. Van meet af aan kampte het Châtelet met verzakkingen. Aanvankelijk was het bedoeld als installatieruimte voor alle technische voorzieningen van het kasteel zoals verwarmingsketels, pompen, water- en ijskelders en opslagruimte. Een loopbrug verbindt het Châtelet aan het grote slot. De rentmeester, machinist en ander personeel woonden in het Châtelet. Ook waren er enkele logeerkamers gesitueerd en appartementen voor de kinderen van de familie Van Zuylen van Nijevelt. Vanaf de jaren ’50 gebruikte de familie het Châtelet als woonhuis. Het was, ondanks dat het groter is dan menig Nederlands kasteel, intiemer dan het grote slot.
Luiken krijgen eigen kleur terug
Alle luiken van het Châtelet waren zodanig aangetast doorhoutrot dat ze vervangen moesten worden. Op basis van kleuronderzoek aan de originele luiken zijn de nieuwe luiken beschilderd met een rood-wit patroon aan zowel binnen- als buitenzijde (was anno 2016 bruin), refererend aan de wapenschilden van de familie van Zuylen van Nijevelt van De Haar.
2.900 gesmede onderdeeltjes hersteld
Voor 120 kozijnen zijn alle scharnieren, schuifjes, haakjes, luikogen, luikwervels, klinkstellen en raamhoeken afgenomen, genummerd, gestraald en geschilderd. Naar schatting gaat het om 2.900 gesmede onderdeeltjes. Alle raamroosters zijn gerestaureerd, de glas-in-loodpanelen zijn uitgenomen en voorzien van nieuw lood en teruggeplaatst in de gerestaureerde ramen.
Schade door verzakkingen
Het Châtelet had de afgelopen decennia schade opgelopen door verzakkingen. De scheuren zijn hersteld met intensief metsel- en voegwerk. De stenen zijn met de hand aangegooid en gebakken in kleine hoeveelheden, zodat de juiste kleur, structuur en afmetingen konden worden gecreëerd. Alle lei- en loodwerken zijn gerestaureerd of vervangen. In totaal liggen er zo’n 60.000 nieuwe leisteentjes op het dak van het Châtelet. Het torentje is gerestaureerd en, voorzien van nieuwe leien, als kroonstuk weer teruggeplaatst.
Restauratie interieur
Bij de restauratie van het interieur zijn onder andere de badkamers van het Châtelet hersteld met fraaie details als de oorspronkelijke, handbeschilderde tegels uit de Harlinger Tegelfabriek, originele wandbeschilderingen, wandbespanningen en parketvloeren.
Decennia restaureren
Stichting Kasteel De Haar is al jarenlang bezig om het kasteel, bijgebouwen en park in oude luister te herstellen. Lees hier meer over de gehele restauratie: Kasteel De Haar – Restauratie.
